Het compenseren van de afwikkeling van de voet
Bij de behandeling van verschillende voet- en/ of enkelklachten kan een schoenadvies worden meegegeven waarin gesproken wordt over schoenen met een ingebouwde afwikkeling. Waarom kunnen dit soort schoenen helpen de klachten te verminderen? En hoe zien zulke schoenen er eigenlijk uit?
Klachten tijdens de afwikkeling
Schoenen met een ingebouwde afwikkeling worden geadviseerd om een verstoorde natuurlijke afwikkelfunctie van voet te compenseren, ofwel omdat de voet zelf niet meer kan afwikkelen ofwel omdat het uitvoeren van de afwikkelfunctie pijnklachten geeft. Dit is natuurlijk nogal abstract en vraagt om toelichting.
Om te kunnen lopen worden er veel gewrichten in de voet gebruikt. Zo wordt tijdens het lopen bij elke stap het enkelgewricht gebogen. Maar als de functie van het enkelgewricht beperkt is, dan kan de enkel niet voldoende buigen om tijdens het lopen de voet normaal af te wikkelen. Deze beperking in het gewricht leidt tot een afwijkend looppatroon, hierdoor kunnen pijnklachten ontstaan zowel in de voet als in onderbeen, knie, bovenbeen, heup en rug.
Het afwikkelen van de voet geeft hoge trekkrachten op verschillende pezen rondom de enkel en onder de voet. Met name de achillespees en de peesplaat onder de voet kunnen pijnklachten geven die tijdens het lopen (en afwikkelen) ontstaan.
Standfase
In de zogenoemde standfase, het moment dat de voet volledig in contact staat met de grond tijdens het lopen, probeert de voet zich aan te passen aan de structuren van de ondergrond. Op zoek naar stabiliteit vinden er vele kleine bewegingen plaats tussen de bot- en peesstructuren van de middenvoet. Als er afwijkingen zijn aan deze bot- en peesstructuren, zoals artrose of peesafwijkingen, dan kunnen deze normale bewegingen in de enkel en voet pijnklachten gaan geven.
Afzetfase
In de zogenoemde afzetfase, het moment dat de hiel los komt van de grond en de tenen omhoog buigen tijdens het lopen komt er veel druk op de bal van de voet en op de teengewrichten. De peesplaat spant zich tijdens de afwikkeling op en vervult een cruciale rol in het functioneren van de voet vanaf de hiel tot aan de tenen. Als er afwijkingen zijn in één van de drie onderdelen van deze bewegingsketen, de pezen, de gewrichten of de banden, dan kunnen er pijnklachten ontstaan die invaliderend werken (mank lopen).
Afwikkelcompensatie
De eenvoudigste manier om de werking van een afwikkelcompensatie uit te leggen is door de afwikkeling na te bootsen met behulp van een pen. Als voorbeeld wordt een hardloopschoen, een geklede herenschoen en een damespump gebruikt. Bij een normale afwikkeling van de schoen is zichtbaar dat de schoenzool zich buigt over de gehele lengte, maar met name onder de bal van de voet bij de afzet. Een pen wordt gelegd onder de bal van de voet. De pen functioneert nu als een wig waarover “de schoen overheen wip-wapt”. Hoe dikker de pen hoe meer ‘wip-wap-effect’ er ontstaat. Dit wipwappen is de afwikkelfunctie van de schoen. Met de pen eronder is zichtbaar dat de neuspartij van alle schoenen nu hoger staat ten opzichte van de grond, er ontstaat afwikkelruimte. Als je gaat lopen en de hiel komt omhoog is zichtbaar dat de schoenzool zich niet meer hoeft te buigen (niet meer hoeft af te wikkelen) terwijl de hiel van de grond af is.
Type afwikkelcompensatie
Er zijn diverse typen afwikkelcompensatie. Dikker en dunner, maar ook schuin en recht, of meer naar achteren en meer naar voren. Het effect op de voet is bij elke verandering van het afwikkelrecept anders, maar je kunt er fantastische dingen mee doen! De meest voorkomende typen afwikkeling zijn die van de vloeiende rol en die van de voorvoetafwikkeling.
Bij een vloeiende rol wordt de gehele voet geholpen in de afwikkeling dus de hiel en de middenvoet en de voorvoet, doordat de schoenzool in zijn geheel van achter naar voor een bolronde vorm heeft. Met zo’n vloeiende rol worden belastende bewegingen in de enkel en in de middenvoet en voorvoet ontlast. Daarnaast vermindert een vloeiende rol-afwikkeling ook de inwerkende krachten op de achterkant en onderkant van de hiel, niet alleen omdat de hiel met een vloeiende rol een korter contact moment heeft met de grond, maar ook omdat de peesplaat en de achillespees minder werk te verzetten heeft. Een vloeiende afwikkeling is met name geschikt voor klachten van artrose in de enkel en middenvoet maar ook bij hielpijn onderzijde en achterzijde en/ of achillespeesklachten.
Bij een voorvoet afwikkeling met het afwikkelpunt (in het voorbeeld de pen) net achter de koppen van de middenvoetsbeentjes neemt de druk en trekkracht af onder de voorvoet. Meestal heeft alleen de voorzijde van de schoen die ronde afwikkelvorm. Met een voorvoetafwikkeling worden ook pijnlijke bewegingen in de teengewrichten beperkt. De hoogte van de hak is aangepast op de vaak wat dikkere zool onder de voorvoet. Dit type aanpassing heeft weinig of geen afwikkelcompensatie in de enkel. Een voorvoetafwikkeling is met name geschikt om pijnlijke voorvoeten te ontlasten. Voorvoetklachten zoals tenen die uit de kom kunnen, stijve grote teen (hallux limitus), scheve grote teen (hallux valgus) en slechte vetkussens.
Valkuil
Een afwikkelcompensatie wordt vaak beschreven als “hielheffing met hoge teensprong”. Dit betekent dat er dus enigszins een hak onder de schoen mag zijn, vaak tot maximaal 2,5cm. En dat de teenpartij, de neus van de schoen, de grond niet raakt. Op het oog lijkt dit een afwikkelcompensatie. Echter kan het gewicht van het lichaam en de kracht die gegeven wordt bij de afzet de zool vervormen. Een goede afwikkelcompensatie heeft een stijve en moeilijk (tot niet) buigzame loopzool.
Tot slot
Schoenen met een extra goede afwikkelvoorziening kunnen diverse voetklachten in achter-, midden- en/of voorvoet verlichten. Een afwikkelcompensatie ontlast de bewegingen in gewrichten, verminderd spanning op banden en spieren in voet tijdens het lopen, maar het immobiliseert de voet niet.
